کد مطلب:210153 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:457
تاریخچه بقیع
یكی از پرخاطره ترین مكان های مدینه، قبرستان بقیع است; جایی كه آن را پیش از آمدن پیامبر (صلی الله علیه وآله) بقیع الغرقد می نامیدند. غرقد نوعی درخت است كه در گذشته، داخل این قبرستان و یا در كنار آن وجود داشته و به تدریج با گسترش قبرستان، آن درخت ها ـ كه به نظر برخی توت بوده ـ از میان رفته است.
بقیع به عنوان زمینی در حاشیه بخش مركزی یثرب پیش از اسلام، گورستان مردم این شهر بود و پس از اسلام نیز به عنوان مهم ترین گورستان مدینه شناخته شد. این گورستان با وسعت نسبتاً زیاد خود ـ به مانند نوع قبرستان های كهن كه در محیطی باز و پراكنده قرار داشته ـ در طول قرون مختلف اسلامی، مدفن صحابه، تابعین و مهم تر از همه، چهار تن از امامان (علیهم السلام) بوده و از این رو محل زیارت تمامی زائران مدینه منوره است.
بقیع در ناحیه شرقی مسجدالنبی و تقریباً در فاصله یكصد متری آن واقع شده و بارها حدود آن تغییر كرده است. این قبرستان تا یكصد سال پیش، خارج از حصار قرار داشته، اما اكنون در میان شهر مدینه واقع شده، از چند سوی در محاصره خیابان های ستین، عبدالعزیز و ابوذر قرار گرفته و مبدأ خیابان باب العوالی از بقیع آغاز می شود.
[ صفحه 323]
بقیع در آغاز دولت اسلامیِ مدینه، مانند پیش از اسلام، به عنوان قبرستان، مورد استفاده قرار گرفت. یكی از نخستین مهاجران كه در بقیع مدفون شد، عثمان بن مظعون بود. وی در مكه به پیامبر (صلی الله علیه وآله) گروید، سپس به حبشه هجرت كرد و پس از مهاجرت به مدینه در جنگ بدر حضور یافت و آنگاه درگذشت. به نقل از ابن حجر، وقتی عثمان بن مظعون درگذشت، رسول خدا (صلی الله علیه وآله) در حالی كه اشك از چشمانش سرازیر بود، او را بوسید. زمانی هم كه ابراهیم فرزند پیامبر (صلی الله علیه وآله) درگذشت، حضرت فرمود: او به سلف صالح ما عثمان بن مظعون پیوست. [1] .
پراكندگی قبرستان، از همان زمان مطرح بوده و به همین دلیل است كه اكنون برخی از قبور صحابه، در فاصله ای بسیار دورتر از بخش اولیه آن ـ در زمان ما ـ قرار گرفته است. برای نمونه می توان به فاصله قبر سعدبن معاذ با قبور ائمه اطهار (علیهم السلام) اشاره كرد. از دیگر چهره های معروف صحابه كه در دوره حیات پیامبر (صلی الله علیه وآله) درگذشت و در بقیع آرمید، همین سعدبن معاذ است كه در نبرد خندق مجروح شد و چندی بعد به شهادت رسید.
گفتنی است كه محدوده حد فاصل میان بقیع و حرم پیغمبر (صلی الله علیه وآله) تا چند سال پیش مجموعه ای از خانه ها و كوچه و بازار و كتابخانه عارف حكمت را تشكیل می داد كه بخش های مختلف آن به مرور از میان رفت و در حال حاضر به صورت یك فضای سنگفرش باز به عنوان حیاط باز مسجد مورد استفاده است. در این محله كه میان شیعیان به محله بنی هاشم شهرت دارد، خانه ای وجود داشت كه به عنوان خانه امام جعفر صادق (علیه السلام) شهرت داشت و كوچه تنگ مزبور را نیز به عنوان زقاق جعفر می شناختند. از این خانه و كوچه كه در حوالی سالهای 60 تا 63 تخریب شد، تصاویری برجای مانده است.
[ صفحه 328]
بقیع به عنوان زمینی در حاشیه بخش مركزی یثرب پیش از اسلام، گورستان مردم این شهر بود و پس از اسلام نیز به عنوان مهم ترین گورستان مدینه شناخته شد. این گورستان با وسعت نسبتاً زیاد خود ـ به مانند نوع قبرستان های كهن كه در محیطی باز و پراكنده قرار داشته ـ در طول قرون مختلف اسلامی، مدفن صحابه، تابعین و مهم تر از همه، چهار تن از امامان (علیهم السلام) بوده و از این رو محل زیارت تمامی زائران مدینه منوره است.
بقیع در ناحیه شرقی مسجدالنبی و تقریباً در فاصله یكصد متری آن واقع شده و بارها حدود آن تغییر كرده است. این قبرستان تا یكصد سال پیش، خارج از حصار قرار داشته، اما اكنون در میان شهر مدینه واقع شده، از چند سوی در محاصره خیابان های ستین، عبدالعزیز و ابوذر قرار گرفته و مبدأ خیابان باب العوالی از بقیع آغاز می شود.
[ صفحه 323]
بقیع در آغاز دولت اسلامیِ مدینه، مانند پیش از اسلام، به عنوان قبرستان، مورد استفاده قرار گرفت. یكی از نخستین مهاجران كه در بقیع مدفون شد، عثمان بن مظعون بود. وی در مكه به پیامبر (صلی الله علیه وآله) گروید، سپس به حبشه هجرت كرد و پس از مهاجرت به مدینه در جنگ بدر حضور یافت و آنگاه درگذشت. به نقل از ابن حجر، وقتی عثمان بن مظعون درگذشت، رسول خدا (صلی الله علیه وآله) در حالی كه اشك از چشمانش سرازیر بود، او را بوسید. زمانی هم كه ابراهیم فرزند پیامبر (صلی الله علیه وآله) درگذشت، حضرت فرمود: او به سلف صالح ما عثمان بن مظعون پیوست. [1] .
پراكندگی قبرستان، از همان زمان مطرح بوده و به همین دلیل است كه اكنون برخی از قبور صحابه، در فاصله ای بسیار دورتر از بخش اولیه آن ـ در زمان ما ـ قرار گرفته است. برای نمونه می توان به فاصله قبر سعدبن معاذ با قبور ائمه اطهار (علیهم السلام) اشاره كرد. از دیگر چهره های معروف صحابه كه در دوره حیات پیامبر (صلی الله علیه وآله) درگذشت و در بقیع آرمید، همین سعدبن معاذ است كه در نبرد خندق مجروح شد و چندی بعد به شهادت رسید.
گفتنی است كه محدوده حد فاصل میان بقیع و حرم پیغمبر (صلی الله علیه وآله) تا چند سال پیش مجموعه ای از خانه ها و كوچه و بازار و كتابخانه عارف حكمت را تشكیل می داد كه بخش های مختلف آن به مرور از میان رفت و در حال حاضر به صورت یك فضای سنگفرش باز به عنوان حیاط باز مسجد مورد استفاده است. در این محله كه میان شیعیان به محله بنی هاشم شهرت دارد، خانه ای وجود داشت كه به عنوان خانه امام جعفر صادق (علیه السلام) شهرت داشت و كوچه تنگ مزبور را نیز به عنوان زقاق جعفر می شناختند. از این خانه و كوچه كه در حوالی سالهای 60 تا 63 تخریب شد، تصاویری برجای مانده است.
[ صفحه 328]
[1] الاصابه، ج 4، ص 462 (تحقيق البجاوي).